Türkiye'de vatandaşların gözleri uzun süredir Cumhurbaşkanlığı seçiminde. Odak noktası bu kadar seçime kaymışken biz de geçtiğimiz günlerde anket şirketlerinin yayınladığı sonuçlar ve sosyal deneyler sonucunda seçmen psikolojisini sizler için araştırıp, derledik.
Seçmen psikolojisi kavramı, seçmenin seçimlerde nasıl davrandığına ve hangi faktörlerin bu davranışları belirlediğine ilişkin bir kavramdır. Birçok psikolojik danışman ve psikoloğa göre yapılan seçimler bireylerin kendi otokontrolünde değildir. Nitekim, Stanford Üniversitesi’nde Siyasal Bilimler Profesörü Jon Krosnick bu konuda, “50 yıllık psikoloji bilgimiz bize gösteriyor ki beynimiz iki bölüme ayrılıyor ve aslında bütün kararlar farkında olmadan alınıyor” diyor.Uzmanlara göre kontrolü bireylerin kendilerinin sağlayamamasının birçok sebebi vardır. Bu etmenler arasında sağlık, eğitim ve ekonomi sayılabilir. Uzmanların sosyal deneylerine göre, seçmenlerin ne kadar tiksinip ne kadar korktukları, seçim günü var olan hava durumu ve spor müsabakalarının sonuçlarından da etkilenir.
Tiksinme Duygusu
Seçmenlerin karar verme sürecini etkileyen en etkili duygulardan birinin “tiksinme duygusu” olduğu belirtiliyor. Toronto Üniversitesi’nde Psikoloji Profesörü Yoel Inbar, seçmen kararında fazlasıyla etkisi olan tiksinme duygusunu tetikleyen şeyleri inceledi. Deneklere farklı durumlarla ilgili tiksinme dereceleri soruldu ve siyasi ideolojileri konusunda ankete tabi tutuldu. Inbar, deneyinin sonucunda muhafazakâr seçmenin daha kolay tiksinme duygusuna ulaştığını açıkladı. Inbar bunun kaynağının biyolojiye dayandığını belirtti.Bazı araştırmacılar tiksinme duygusunun seçim günü seçmenin kendini nasıl hissettiğine bağlı olduğunu söylüyor. İnsanların ırk farklılıklarıyla ilgili daha olumsuz düşünmesi veya fiziksel/ruhsal olarak hasta hissetmeleriyle başka adaylar daha çekici gelebiliyor. Inbar böyle durumlarda tiksinme duygusunun seçmene “ondan uzak dur, sana zarar verebilir” mesajını verdiğini söylüyor.Elbette tiksinme duygusunun seçim dönemlerinde belli başlı tetikleyicileri var. Bu tetikleyicilerden en önemlisi medyadaki nefret söylemi olduğu düşünülüyor.
Korku Duygusu
Korkunun siyasi seçimler üzerindeki etkisi araştırıldığında, seçmene Irak savaşı ve idam cezası gibi siyasi konularda fikirleri soruluyor. Katı görüşleri olan seçmen ikinci bölüme geçerek tehditkâr görüntülere ya da ani yüksek seslere tabi tutuluyor. Araştırmanın sonucunda en fazla tepki veren seçmen grubunun muhafazakâr ve sağcı grup olduğu anlaşılıyor. Bu araştırmadan yola çıkarak muhafazakâr seçmenin çevreden gelen olumsuz etkilere karşı daha duyarlı olduğu söyleniyor.Terör tehlikesi, ekonomik sorunlar gibi seçmeni kışkırtan siyasi propagandalar seçmenlerin kararlarını manipüle etmek adına kullanılıyor ve olumlu sonuç veriyor.
Stres Hormonu
İsrail'deki seçmenler üzerinde yapılan yeni bir araştırma ile, seçmenlerin stres hormonu olarak bilinen kortizol seviyelerinin seçim kabinine gitmeden hemen önce, seçim yapılmayan güne kıyasla daha yüksek olduğu bulundu. Araştırmacılar kortizolün akut stres ve karar vermeyi bozup, bilişi etkileyebileceğini açıkladı. Buna kanıt olarak, ABD 2008 seçimlerinden sonra Ann Arbor ve Durham'daki seçmenler üzerinde yapılan araştırmalar, kaybeden adaya oy verenlerin kazanan adaya oy veren seçmenlerden daha fazla kortizol hormonuna sahip olduğu kısmi olarak kanıtlandı.Tüm bu biyolojik ve psikolojik etkenlerin, seçmen oy kabinine girene kadar etkisi altında tuttuğu görülüyor.
Araştırmacılara göre tüm bunların haricinde bazı seçmenlerde aidiyet duygusu baskın gelebiliyor ve seçmen belirli bir ideoloji ile aidiyet bağı kurup dış etmenlere aldırmadan seçimini yapabiliyor. Uzmanlar bu tür seçmen davranışında, aidiyet bağının sebebinin bazen nesilden nesile aktarılan siyasi pozisyon veya oy verme alışkanlığı olabileceği gibi seçmenin etnik kökeni, ana dili ve dini gibi özelliklerin belirleyici olduğunu belirtiyor.Kaynaklar:1-) https://www.haberturk.com/yazarlar/kemal-ozturk/3580362-secmen-psikolojisi-nasil-iskalaniyor2-) https://ansiklopedi.tubitak.gov.tr/ansiklopedi/secmen_davranisi3-) https://www.bbc.com/turkce/haberler/2015/05/150528_vert_fut_secmen_tercihi