Nobel Ödülü sahipleri, 7 Ekim'den itibaren açıklanacak.Nobel Ödülü, 1901 yılından beri 100 yılı aşkın bir süredir bilimin ve insanlığın önde gelen isimlerine veriliyor. Ödül ismini, İsveçli kimyager, dinamitin muciti Alfred Nobel'den almaktadır. Ödüller, 1896 yılında ölen Alfred Nobel'in vasiyetnamesinde belirttiği gibi, kendisinin kurduğu vakıf tarafından verilmektedir. Nobel Ödülü'nün başlıca amacı olarak insanlığa hizmet edenlerin ödüllendirilmesi gösterilmekte.1901'den itibaren, 2018 yılı da dahil şu ana kadar Nobel Ödülleri ve İktisadi Bilimler Ödülü'nün sayısı 590'a ulaştı. Ödül kazanan 935 kişi veya organizasyon oldu. Nobel Vakfı'nın tüzüklerine göre, bir ödül miktarı hak ettiği düşünülen iki çalışma arasında eşit olarak bölünebilir. Ödüllendirilen bir çalışma iki veya üç kişi tarafından yapılmışsa, ödül ortaklaşa verilir. Hiçbir durumda, bir ödül tutarı üç kişiden fazlası arasında bölünemez.2019 Nobel Ödülü, tam Nobel Ödülü başına 9,0 milyon İsveç kronu olarak belirlendi. TL karşılığı; 5 milyon 172 bin 255 TL.2019 Nobel Ödül töreni10 Aralık Salı günü sahiplerine verilecek. Nobel Ödülü kazananları ise 7 Ekim Pazartesi gününden itibaren açıklanacak. Aşağıda açıklanma tarihlerine ve yayınlara ilişkin bilgiler verilmektedir;

  • 7 Ekim Pazartesi günü TSİ 12.30'da Fizyoloji-Tıp ödülü; canlı yayın bağlantısı
  • 8 Ekim Salı günü TSİ 12.45'te Fizik ödülü; canlı yayın bağlantısı
  • 9 Ekim Çarşamba günü TSİ 12.45'te Kimya ödülü; canlı yayın bağlantısı
  • 10 Ekim Perşembe günü TSİ 14.00'te Edebiyat ödülü; canlı yayın bağlantısı
  • 11 Ekim Cuma günü TSİ 12.00'de Barış ödülü, canlı yayın bağlantısı
  • 14 Ekim Pazartesi günü TSİ 12.45'te İktisat ödülü kazananı açıklanacak; ekonomi bilimi ödülü canlı yayın bağlantısı.

Nobel Ödülü adayları nasıl belirlenir?

Nobel Ödülü adayları halka açık olarak açıklanmaz, yalnızca adaylara davetiye gönderilir. Kurallar gereği adayların isimleri ve adaylarla ilgili bilgiler 50 yıl sonraya kadar asla açıklanmaz. Nobel Barış Ödülü Oslo/Norveç'te verilirken, diğer ödüller Stockholm/İsveç'te sahiplerine verilir.Adayların ve kazananın belirlenmesinde en büyük etkisi olan kuruluş İsveç Kraliyet Bilimler Akademisi / Nobel Komitesi'dir. İsveç Nobel Komitesi, Fizik, Kimya, Tıp, Edebiyat ve Ekonomi alanlarındaki ödülleri verirken; Norveç Nobel Komitesi, Barış Ödülü'nü verir. İsveç'teki Karolinska Institutet'te bulunan Nobel Meclisinin 50 üyesi vardır. Nobel Komitesi ise adayları gözden geçiren ve adayları seçen bir çalışma organıdır. Komite, 5 üyeden ve Nobel Komitesi Sekreteri ile Nobel Meclisi'nden oluşur.Nobel Barış Ödülü için bu yıl 221'i birey, 78'i örgüt toplamda 301 adayın olduğu açıklandı. Ama adayların kimler olduğu belirtilmedi. Norveç Nobel Komitesi, uygun adayların seçiminden ve Nobel Barış Ödülü kazananlarından sorumludur. Komite, Storting (Norveç parlamentosu) tarafından atanan beş üyeden oluşur.

Nobel Ödülü hakkında

Nobel İktisat Ödülü, bir Nobel Ödülü değildir. 1968'de Sveriges Riksbank (İsveç Ulusal Bankası) “Alfred Nobel'in Anısına İktisadi Bilimler Sveriges Riksbank Ödülü” nü oluşturdu. Ödül, İsveç Kraliyet Bilimler Akademisi tarafından Nobel Ödüllerinde verilen ilkelerle aynı prensiplere layık görüldü. İlk İktisadi Bilimler Ödülü, 1969'da ekonometri bilim dalının kurucuları iktisatçılar Ragnar Frisch ve Jan Tinbergen'e verildi.Şimdiye dek iki kişi ödülü reddetti. 1964 yılında Nobel Edebiyat Ödülü'nü kazanan Jean-Paul Sartre, tüm resmi onurları geri çevirdiği için ödülü reddetti. Le Duc Tho, ABD Dışişleri Bakanı Henry Kissinger ile ortaklaşa 1973 yılında Nobel Barış Ödülü'nün kazanmıştı. Vietnam barış anlaşmasını müzakere ettikleri için ödülü kazanmaya layık görülmüşlerdi. Ancak Le Doc Tho, Vietnam’daki durumu gerekçe göstererek Nobel Barış Ödülü’nü kabul edecek bir konumda olmadığını söyledi.Nobel Ödülü başlangıcından beri kimi zamanlar verilemedi. Bunların çoğu I. Dünya Savaşı (1914-1918) ve II. Dünya Savaşı (1939-1945) yıllarında idi.Dört Nobel Ödülü sahibi, Nobel Ödülü'nü reddetmeye zorlandı. Adolf Hitler, Richard Kuhn, Adolf Butenandt ve Gerhard Domagk'in Nobel Ödülü'nü kabul etmesini yasakladı. Hepsi ilerleyen yıllarda Nobel Madalyası ve Diploması'nı alma hakkı bulundu ancak ödül miktarını alma hakları olmadı. 1958 Nobel Edebiyat Ödülü sahibi Boris Pasternak, başlangıçta Nobel Ödülü'nü kabul etti ancak daha sonra Nobel Ödülü'nü reddetmesi için kendi ülkesi olan Sovyetler Birliği yetkilileri tarafından zorlandı. Uluslararası Kızıl Haç Komitesi'nin (ICRC) çalışmaları, üç kez Nobel Barış Ödülü tarafından onurlandırıldı. Ayrıca, ICRC'nin kurucusu Henry Dunant, 1901'de ilk Nobel Barış Ödülü'nü kazanan kişi oldu. Linus Pauling, iki tam (ortak olmayan) Nobel Ödülü alan tek kişidir; 1954 yılında Nobel Kimya Ödülü ve 1962'de Nobel Barış Ödülü. Curie ailesi "Nobel Ödülü ailesi" olarak sıfatlandırılır. Sadece Marie Curie, iki kez farklı alanlarda Nobel Ödülü kazandı.Nobel Ödülü adayları ve kazananlarını belirlemede etkili olan kuruluşlar ve kişiler;

  • İsveç Kraliyet Bilimler Akademisi'nin İsveçli ve yabancı üyeleri;
  • Nobel Komitesi Üyeleri;
  • Daha önce o ödülü kazananlar;
  • İsveç, Danimarka, Finlandiya, İzlanda, Norveç ve Karolinska Institutet ile teknoloji enstitülerinde o alanda görevli profesörler;
  • Bilimler Akademisi tarafından seçilen farklı ülkelerden en az altı üniversite veya kolejin ilgili makamların sahipleri;
  • Akademinin önerilerini davet etmeye uygun görebileceği diğer bilim insanları.

Tıp ödülünde farklı olarak Karolinska Institutet'teki Nobel Meclis üyeleri aday belirleyebilirken, Nobel Komitesi üyeleri yetkili değildir.Edebiyat Ödülü'nde ise, İsveç Akademisi üyeleri ve benzer akademiler, kurumlar ve toplumlar ile ülkesinde edebi üretimi temsil eden yazar topluluklarının başkanları adayları belirleyebilmektedir.Kaynaklar;Nobel Prize