Nekrotizan fasiit nedir?Nekrotizan fasiit ya da halk arasında ‘et yiyen hastalık’, cilt ve kas yüzeyini kaplayan yumuşak dokuların yok olması ya da erimesi anlamına gelmektedir. Nekrotizan fasiit nedir? Belirtileri nelerdir? Et yiyen hastalığa neden olan mikroorganizmalar hangileridir? Hastalık oluşumu için risk faktörleri nelerdir? Tedavisi var mıdır? Bu yazımızda nekrotizan fasiit ile ilgili tüm bilgileri sizler için ele aldık.Nekrotizan fasiit ya da et yiyen hastalıkNekrotizan fasiit (NF), ilk olarak 5. yüzyılda Hipokrat tarafından tanımlanan ve yaşamı tehdit eden bir yumuşak doku enfeksiyonudur. Et yiyen hastalığın etiyolojisi yüzyıllardır bilinmekle beraber "Nekrotizan Fasiit" terimi ilk kez 1871'de eski bir Konfederasyon Ordusu cerrahı olan Joseph Jones tarafından kullanılmıştır. Klinik açıdan NF, kaslar dahil olmak üzere derin yumuşak dokunun ciddi bir enfeksiyonu olarak tanımlanmaktadır. Hızla ilerlediği için önemli bir morbidite ve mortalite sebebidir.Et yiyen hastalık, yani NF, mikrobiyolojiye dayalı olarak üç sınıfta incelenmektedir:
- Tip I nekrotizan fasiit, tiplendirilemeyen streptokoklar ve Enterobacteriaceae üyeleri gibi bir veya daha fazla fakültatif anaerobik tür ile kombinasyon halinde en az bir anaerobik türün bulunduğu polimikrobiyal bir enfeksiyondur. Tipik olarak gövde, karın duvarı, perianal ve kasık bölgelerinde ve postoperatif yaralarda yerleşir. Yenidoğanlarda tip I NF, yeni doğanın hayatını tehdit eden komplikasyona neden olabilir. Tüm NF'lerin yaklaşık %55 ila %75'i tip I enfeksiyondan kaynaklanır.
- Tip II nekrotizan fasiit, en yaygın olarak invaziv grup A Streptokok (GAS)-piyojenlerin, daha az sıklıkla diğer streptokok veya stafilokokların neden olduğu monomikrobiyal bir enfeksiyondur. Tip II NF, sağlıklı, bağışıklığı yeterli hastalarda minör kutanöz/kas yaralanmaları ile ilişkilidir. Baskın izolasyon bölgeleri baş/boyun ve ekstremitelerdir. GAS NF, vakaların yaklaşık %30'unda streptokoksik toksik şok sendromu (STSS) ile birlikte veya komplike olabilir. Tip I ve tip II arasında mortalite oranlarında fark görülmemektedir.
- Tip 3 nekrotizan fasiit, genellikle Clostridium türleri, Enterobacteriaceae (Escherichia coli, Pseudomonas türleri, Klebsiella türleri) ve daha nadiren Vibrio vulnificus ve Aeromonas hydrophila gibi Gram-negatif bakteri suşlarına bağlı olarak daha az yaygın bir monomikrobiyal formdur. Bu form genellikle dış yaralanmalardan veya cerrahi yaralardan kaynaklanır ve bazen, özellikle daha nadir mikroorganizmalarla ilişkili olduğunda, tip 2 NF' den daha hızlı ölümcül sepsise yol açabilir. Bu NF formu genellikle kronik hastalık öyküsü olan hastalarda bulunabilir.
Nekrotizan fasiit belirtileri nelerdir?NF’ nin erken evresindeki klinik bulgular apse ve selülitden ayırt edilemeyebilir. Ancak bu yaralar çok hızlı bir şekilde kırmızıya dönmekte ve deride şişliğe neden olmaktadır. Ayrıca, yüksek ateş, nefes darlığı, yüksek kalp hızı da klinik tablolar arasında yer almaktadır.Nekrotizan fasiit neden olan mikroorganizmalar nedir? Nekrotizan fasiit yani et yiyen hastalığa pek çok mikroorganizma neden olabilmektedir. Bu organizmalar bakterilerden mantarlara kadar çok çeşitli gruplar altında sınıflandırılmaktadır. Bu organizmalar arasında; Grup A ve B Streptokoklar, Staphylococcus aureus, Bacillus spp., Escherichia coli, Pseudomonas aeruginosa, Enterobacter cloacae, Klebsiella spp., Proteus spp., Serratia spp., Acinetobacter calcoaceticus Citrobacter freundii, Pasteurella multocido, Bacteroides spp., Clostridium spp., Peptostreptococcus spp., Vibrio vulnificus, Vibrio parahenwlyticus, Vibrio domsela, Vibrio alginolyticus, Candida spp., Aspergillus spp., Rhizopus spp. gibi mikroorganizmalar yer almaktadır.HASTALIK OLUŞUMU İÇİN RİSK FAKTÖRLERİ NELERDİR?
- Nekrotizan fasiit genellikle, cerrahi insizyon, böcek sokması, kesi, abrazyon, kontüzyon, enjeksiyon, deri ülseri, perirektal apse, fıtık, yanık, kıymık batması, doğum ve penetran travma gibi küçük yaralanma öyküsü ardından meydana gelebilmektedir.
- Alkolizm hastalık oluşumu için risk faktörüdür.
- Altta yatan hastalığı olan bireyler (diyabet, kanser gibi) hastalık açısından riskli grubu oluşturmaktadır.
- Deniz suyuna maruz kalma hastalık oluşumunu tetikleyebilmektedir.
NEKROTİZAN FASİİT ET YİYEN HASTALIĞIN TEDAVİSİ VAR MIDIR?Nekrotizan fasiitin başarılı tedavisi, genellikle çok sayıda cerrahi prosedür gerektiren, nekrotik dokunun erken ve tam cerrahi debridmanına bağlıdır. Cerrahi debridman olmadığında medikal tedavi, etkilenen bölgeye zayıf antibiyotik iletimi ve devam eden bakteriyel toksin üretimi nedeniyle sonuçsuz kalmaktadır. İnsanlarda cerrahi eksplorasyon genellikle her 24 ila 48 saatte bir yapılır ve enfeksiyon tamamen duruncaya kadar debridmana devam edilir. Etkilenen dokunun tamamen çıkarılmasını sağlamak için bazen bir uzvun amputasyonu gerekmektedir. Çünkü, ilk debridmanın kapsamı sağkalımı etkiler ve geride nekrotik materyal bırakma riskindense çok fazla doku çıkarmak tercih edilir. Hemodinamik destek, uygun antibiyotikler, yara bakımı, beslenme desteği ve analjezi ise tedavinin diğer temel bileşenleridir.KAYNAKLARhttps://www.cdc.gov/groupastrep/diseases-public/necrotizing-fasciitis.htmlhttps://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK430756/https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC8828282/https://www.jstage.jst.go.jp/article/internalmedicine/49/12/49_12_1051/_pdf/-char/enhttps://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/34599059/https://academic.oup.com/bjs/article/101/1/e119/6138120?login=falsehttps://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/36178178/https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC8828282/pdf/nihms-1773132.pdfhttps://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC5656282/