“Yağmacı dergi” kararı, ODTÜ ile Bilkent, Ankara, Hacettepe ve İstanbul üniversitelerinin rektörleri tarafından destek aldı. ÜAK’nın (Üniversitelerarası Kurul Başkanlığı), para karşılığı yayın yapan dergilerdeki makalelerin, atama ve yükseltmelerde dikkate alınmayacağı kararı, akademik camiayı ikiye böldü. Kimi akademisyenler ve akademisyen adayları kararı doğru bulurken, kimileri ise eleştiriyor.
YÖK’ün internet sitesindeki, “Yağmacı dergi yayınları akademik yükseltmelerde kullanılmayacak” başlıklı açıklamada, para karşılığı yayın yapan ve “yağmacı” (predatory) olarak belirtilen dergilerdeki bilimsel makalelerin, akademik yükseltmelerde dikkate alınmayacağı ifade edildi. Üniversitelerarası Kurul’un, Yükseköğretim Kurulu Başkanı Prof. Dr. Yekta Saraç’ın önerisiyle bu kararı aldığı açıklandı.
“Dergilerin sayısı yeterli ama nitelikleri yeterli değil.”
YÖK’ün internet sitesindeki açıklamada, YÖK Başkanı Prof. Dr. Yekta Saraç’ın, Anadolu Ajansı’na verdiği röportaj yer aldı. Saraç, Türkiye’deki akademik yayınların sayısının yeterli olduğunu ancak yayınların niteliğinin yeterli seviyede olmadığını söyledi. Saraç, verdiği demeçte, bu durumun sadece Türkiye’ye has bir durum olmadığını, dünya çapında bir sorun olduğunu ve Avrupa Üniversiteler Birliği’nin de aldıkları bir karar olmamasına karşın bunun üzerinde çalıştığını söyledi. Ancak Türkiye, para karşılığı yayın yapan dergilere ilişkin alınan kararla, dünya genelinde ilkler arasında.
Saraç, yağmacı olarak nitelendirilen dergilere karşı başlatılan mücadeleyi, YÖK’ün önem verdiği açık erişim/açık bilim çalışmalarına zarar vermeden yürüteceklerini ifade etti.
Dergilerin yanı sıra konferanslar da incelenecek
Saraç, yağmacı dergilerin yanında yağmacı konferanslar ve sempozyumları da çalışma kapsamına aldıklarını ifade etti. Bu konferans ve sempozyumlarda para karşılığında bildiriler sunulduğuna vurgu yapan Saraç, bu bildirilerin de atama ve yükseltmelerde kullanılmayacağını açıkladı.
Para karşılığı yayın yapan dergilere karşı başlatılan çalışmalar, ÜAK tarafından 5 üniversite rektöründen oluşan komisyonun hazırladığı rapor doğrultusunda alındı.
Bu raporda, söz konusu dergilerin özellikleri belirlendi. Bu özellikler, “yayımlama için makale işleme ücreti (Article Processing Charge) ödenmesinin zorunlu tutulması”, “makaleleri hızlı yayınlama sözü verilmesi ve yayınlanması”, “ilan ettiği konu dışında veya birbiriyle ilgisi olmayan birçok farklı alanda makalelere yer verilmesi”, “yayın ilkeleri açıklamasının eksik olması”, “yayın ilkelerinde açıkça makalelerde özgünlük, önem ve etki aranmadığının belirtilmesi”, “yayınlanan araştırmanın telif hakkını saklama veya koruma politikası olmaması” ve “hakem sürecinin gerçekçi işletilmemesi, hakem görüş ve önerilerinin yazar ile paylaşılmaması” olarak açıklandı.
ÜAK’ın aldığı kararla birlikte artık her akademisyenin, akademik yükseltmelerde makalesinin şaibeli dergilerde yayımlanmadığına ilişkin yazılı beyanda bulunması gerekiyor.
Akademisyenler sosyal medyada ikiye bölündü; doğru bulanlar ve eleştirel bakanlar
Üniversitelerarası Kurul’un aldığı bu karardan sonra akademik camia ve sosyal medya kullanıcıları ikiye bölünmüş durumda. Kimi akademisyenler ve akademisyen adayları kararı doğru bulurken, kimileri eleştiriyor. Sosyal medya üzerinden yapılan konuya ilişkin paylaşımları derledik.
Kararı doğru bulan kullanıcıların yorumları;
Az önce ulusal basına @YuksekogretimK nun #Yağmacı #Predatory Dergi yayınlarında dikkat edilmesi gereken hususlar ve önerilerimizi aktardım.Konu hassas. Karar yerinde ancak yeni bir #akademikmobbing kapısı açılmamalı.Özellikle Mart #Doçentlik başvuruları öncesi dikkatli olunmalı.
— Dr. Vahdet ÖZKOÇAK (@VahdetOzkocak) March 10, 2019
YÖK’ün avcı/yağmacı (predatory) dergilerdeki yayınlar ile ilgili kararını destekliyorum. Buna Hacettepe Üni. Senatosu öncülük etti. YÖK bunun avcı/yağmacı olmayan open access dergileri kapsamayacağını da bildiriyor. Eser incelemelerinde maksimum özen & dikkatin gösterilmesi şart.
— M. Aykut Attar (@maattar) March 10, 2019
Avci-yagmaci dergilerin akademik yukseltmelerde kullanilmama karari alinmis.10 yil gecikmeli bir karar.
10 yilda binlerce avci profesör.https://t.co/qdeRFW4z6U— Tuncay Tunç (@tctunc) March 9, 2019
Olumlu gelişmeler.
Mevcut akademisyenlerden bu dergiler ile yükselen çok, en azından iktisat, işletme ve finans alanı böyle.
Yağmacı dergiler aşağıda. Türkiye'den çok, ama "Turkish" ismi pek kullanmamışlar.https://t.co/yxxmo7PoZGhttps://t.co/o52gE2TZaZ https://t.co/AvTsSuMdlQ— Atilla Cifter (@AtillaCi) March 10, 2019
Aynı zamanda bilimsellikten uzak yağmacı sempozyum şirketlerinin de önüne geçilmeli. https://t.co/ws32BPr5XE
— Ali Temizel (@temizel46) March 10, 2019
ÜAK’nın kararını yeterli kapsamda görmeyenlerin ve eleştirel bakanların yorumları;
Bunların arasında çok üst düzey dergilerde var. Mesele zaten şu, aslında herkes derginin yağmacı olup olmadığını biliyor. Örneğin AER’de makale bastırmak için oldukça yüklü bir fatura ödemek gerekir ancak herkes bilir ki ana akım iktisadın en saygın dergilerinden biridir.
— Erkan ERDİL (@erdil_erkan) March 10, 2019
Açık erişimli bilimsel dergiler predatör (yağmacı/avcı) olarak nitelenemez. Bu dergiler(bilimsel) ücreti (APC) alıyor ancak bilimsel süreçleri ve etik ilkeleri titizlikle uyguluyor.Bu tip bilimsel dergilerin bir kısmı Hibrid dergi nitelikli.Bunlar kesinlikle predatör dergi değil
— Burhan Özkan (@burhnozkan) March 11, 2019
Avcı ve yağmacı dergilere en sonunda dur dendi. Bu dergilerin insanlığa hiç bir şey kazandırmadığı vurgulandı. Peki hocalar gerçekten bilimle mi yoksa filmle mi uğraşıyor sorusunu sormalıyız, öyle ya avcı dergide yayın yapan hoca için ne demek lazım?
— sümer aktan (@AktanSmer) March 10, 2019
YÖK’ün “yağmacı dergi” tanımı getirip soruna dikkat çekmesi güzel bir gelişme.
ANCAK!
1) Herkes kafasına göre yağmacı dergi listesi yayınlıyor. Her liste birbirinden farklı. Bu işin standardını yakalayabilecek miyiz?— Dr. Mehmet Özcan (@_MehmetOzcan) March 10, 2019
Yükseköğretimde olan şey kalite sorunu. Yağmacı dergilerde yayınlanmamış ama aslen çöp olan makaleler ne olacaklar? Bu yayınlarla ya da yağmacı dergilerdeki yayınlarıyla yükselme alanlar ne olacak?
Bir de APC alan her dergi yağmacı dergi mi? Nature ve Science da yağmacı o zaman.— zehrataskin (@zehrataskin) March 10, 2019
Açıklama metni kaynağı; https://www.yok.gov.tr/Sayfalar/Haberler/yagmaci-dergi-yayinlarina-onlem.aspx