Kuduz, insan ve memeli hayvanların çoğunda beyin dokusunda iltihap meydana getiren zoonotik (hayvanlardan bulaşan) bir hastalıktır. Kuduz virüsü, kuduz olan bir hayvanın ısırması veya tırmalaması; salyasının sıyrık veya çatlak deriye, göz, ağız, buruna temas etmesi; etinin ve sütünün çiğ olarak tüketilmesiyle bulaşır. Köpek, kedi, keçi, at gibi evcil hayvanların yanı sıra kurt, çakal, tilki, domuz, ayı, sansar, kokarca, gelincik, kirpi, köstebek gibi yabani hayvanlar kuduza yakalanabilir.
Kuduz, küresel çapta her yıl yaklaşık 60 bin kişiyi öldürüyor ve çoğunlukla fakir ve kırsal toplulukları etkiliyor. Bilim insanları, kuduzun insanlara bulaşmaların büyük çoğunluğundan sorumlu olan köpekler için ağızdan alınan aşılar da dahil olmak üzere yeni aşılar geliştiriyor.
The Guardian‘da yer alan bir habere göre Monash ve Melbourne üniversitelerinden araştırmacılar tarafından yürütülen çalışmada, kuduzun bağışıklık sistemindeki kritik tepkileri durdurmalarını engelleyecek bir yol bulundu. Cell Reports‘ta yayımlanan bu çalışma, kuduz virüsünün vücudu nasıl hedef aldığı hakkında çok önemli bilgiler sunuyor. Araştırmacılar, kuduz virüsü tarafından gelişen bir proteinin, bağışıklık sisteminin kilit kısımlarını durdurarak Stat1 olarak bilinen kritik bir hücresel proteine nasıl bağlandığını gözlemledi.
Keşif, bilim insanlarının virüsün değiştirilmiş, savunmasız bir modelini yapmalarını sağladı, ki bunlar yeni, güvenli ve etkili bir canlı aşı yapmak için kullanılabilir. Monash Biomedicine Discovery Institute’den Dr. Greg Moseley, “Araştırmalarla, kuduz virüsünü çok özel olarak değiştirebilir ve proteinlerin sekanslarını ve yapılarını değiştirebiliriz.” dedi.
Dr. Moseley, “Değiştirilmiş virüs hala üreyebilir ancak artık güçlü antiviral bağışıklık mekanizmalarını durduramaz. Ayrıca, güçlü bir bağışıklık tepkisi de sağlanmalıdır. Bir aşıda kullanıldığında, bu ölümcül virüsün bulaştığı enfeksiyonlara karşı koruma sağlamalıdır.” şeklinde ekledi.
Köpeklere mamayla karıştırılarak verilecek
Bilim insanları, bu değişiklikleri aşı suşlarında (gruplarında) kuduza karşı test etmeyi planlıyor. Yasal engellerin aşılması durumunda aşı başarılı olursa, köpeklere mama içinde ağız yoluyla uygulanacak.
Moseley, “Köpek popülasyonunda yeterince bağışıklık kazanırsak, kuduz ölür. Köpekler için güvenli ve oldukça etkili olacağını düşündüğümüz oral aşılar, eliminasyona (yok etmeye) büyük katkı sağlayacaktır.” diyor.
Dünya Sağlık Örgütü’ne (WHO) göre, vakaların yüzde 99’unda evcil köpekler kuduz virüsünü insanlara bulaştırıyor. Klinik semptomların başlamasından sonra hastalık genelde ölümle sonuçlanıyor. İnsanlar hızlı bir şekilde tıbbi tedaviye başlasalar bile, tedavi maliyeti aileler için finansal olarak yıkıcı oluyor. Dünya Sağlık Örgütü, geçtiğimiz yıl, 2030 yılına kadar köpek kaynaklı kuduz hastalığını ortadan kaldırmak için küresel bir strateji açıkladı. Hükümetlerin hastalıklarla mücadele çabaları, finansman yetersizliği ve uygulama yetersizliği nedeniyle engellenmişti.
Glasgow Üniversitesi’nden epidemiyoloji profesörü Sarah Cleaveland, köpekler için yeni bir oral aşının kuduzla mücadelede yararlı bir ek araç sağlayabileceğini söyledi. Oral aşılar, özellikle köpeklere aşıyı enjekte etmenin zor olduğu bölgelerde daha faydalı olacaktır.
Monash Üniversitesi ve Melbourne Üniversitesi’ndeki araştırmacıların keşfi, yalnızca kuduza karşı savaşta umut vermekle kalmıyor, aynı zamanda bağışıklık tepkisini benzer şekilde hedefleyen diğer hastalıkların üstesinden gelmeye de yardımcı olabilir. Örneğin, kuduzu araştırırken kullanılan araçlar, Nipah virüsü ile mücadele etmek için kullanılabilir ve antiviral ilaçlar veya aşıların önünü açabilir.
Kaynaklar;
