Evrim nedir? Bilinen yanlışlar nelerdir? Evrim teorisi inanılacak bir şey mi? Bu yazıda bu soruları hep beraber cevaplayacağız.
Evrim Nedir?
Öncelikle evrim kelimesinin kökenine inmek gerekir. Latincesi evolve olan evrimin kelime anlamı açmak, yaymak gizli potansiyellerin açığa çıkarılması ya da gösterilmesi demektir. Bugün ise en yalın ‘değişim’ anlamına gelmektedir. Benim bahsedeceğim evrim ise ‘biyolojik evrim’. Biyolojik evrim canlı gruplarının özelliklerinde kuşaklar boyunca meydana gelen değişimlerdir. Yani evrimleşme diyebilmemiz için nesilden nesile aktarılabilmesi gerekir. Bilinen bir yanlış kanı, bir canlının değişiminin evrim olduğu düşüncesidir. Canlıya evrimleşmiş demek için bir topluluğunun tamamının bir değişime uğraması gereklidir, ontogoni (bireyoluşu) evrim olarak düşünülmez.
Evrim denince ilk akla gelen isim Charles Darwin’dir ve onun bir lafıyla devam etmek istiyorum.
‘ Bu gezegende şimdiye kadar yaşamış olan tüm organik varlıklar ilkel bir formdan köken almıştır.’
-Charles Darwin
Darwin’den önce evrim nedir?
Aslında evrim teorisinin geçmişi Darwin’den çok daha eskilere dayanır. Eski evrim düşüncelerinden biri de ‘Varlıkların Büyük Zinciri’ teorisiydi. Bu teoriden kısaca bahsetmem gerekirse ünlü Filozof Platon döneminin anlayışıdır.
| Varlık | Tanrı |
| Melekler | |
|
Var olan
|
Şeytanlar |
| Erkekler | |
| Kadınlar | |
|
Var olma yolunda olan
|
Hayvanlar |
| Bitkiler | |
| Var olmayan | Mineraller |
Yukarıdaki tablo Varlıkların Büyük Zinciri’nin temsili anlatımıdır.
Platon anlayışına göre;
- Kategoriler arasında kesin çizgiler vardır.
- Hiyerarşik bir düzen bulunur.
- Aralarında geçiş ilişkisi bulunmaz.
- Farklı olan her şey özden (tanrıdan) sapmış bozukluklardır.
Platon hepimizin özden (tanrıdan) sapmış bozukluklar olduğumuzu düşünmekteydi.
Darwin ve Modern Evrim Teorisi
1859 yılında Charles Darwin’in kitabı olan “Türlerin Kökeni”‘nin yayımlanmasıyla ilk defa ayrıntılı bir şekilde ‘Evrim Teorisi’ aydınlatılmıştır. Charles Darwin’e göre evrim teorisi;
- Türler arasında keskin sınırlar yoktur.
- Geçişler olabilir.
- Varyasyon (değişim) tüm canlılarda görülür.
- Varyasyon ortak köken çerçevesinde türün geçmişi hakkında bilgi verir.
Daha sonra bbilismel gleişmelerin hızlanmasıyla evrim hakkında daha fazla bilgi ortaya kondu. Özellikle genetik alanındaki gelişmeler ve DNA çalışmalarının ilerlemesi bu evrim araştırmalarında büyük kırılımlar yarattı. Böylece modern evrim teeorisi ortaya çıktı.
Modern evrimsel biyoloji ise;
- Varyasyon (değişim) kalıtılabilir.
- Varyasyonlar arasında ‘uyum başarısı’ bulunur.
- Uyum başarısı yüksek olanlar hayatta kalır.
- Var olan canlı çeşitliliği ortak kökenden doğal seçilim ve türeyiş ilişkisiyle açıklanabilir.
Evrim teorisiyle ilgili kavramlar
Evrim teorisi doğal seçilim, yapay seçilim, cinsel seçilim, mutasyon, adaptasyon, birlikte evrim terimlerini içerir.
- Doğal seçilim: Belirli bir türde dış çevreye uyum konusunda daha elverişli özelliklere sahip organizmaların, bu elverişli özelliklere sahip olmayan diğer bireylere göre yaşama ve üreme şanslarının daha yüksek olması ve bunun sonucu olarak genlerini yeni kuşaklara aktarabilmeleri yoluyla işleyen evrimsel mekanizmadır.
- Yapay seçilim: İnsan eliyle, türün en verimli olan türü elde etmek için yapılan yöntemdir. Örneğin en sulu ve büyük domatesi elde etmek için küçük ve sulu domatesle büyük ve tatsız domatesin çaprazlanmasıyla büyük ve sulu domatesin oluşmasıdır.
- Cinsel seçilim: Çiftleşme ve üreme için dişinin ve erkeğin birbirini seçmesi gerekir. Doğada bu seçme işini genellikle dişiler yapar. Örneğin en güzel yuvayı yapan erkekler kuşlarda dişilerin onları seçmesi için gerekli koşullardan biridir. Ayrıca kur davranışları da cinsel seçilimle evrimleşmiştir.
- Mutasyon: Bir canlının DNA veya RNA dizisinde gerçekleşen kalıcı değişimlerdir. Eşeysiz üreme ile üreyen canlılarda mutasyon doğrudanolarak aktarılırken, eşeyli üreme ile üreyen canlılarda aktarılması için eşey hücrelerinde mutasyon olması gerekir.
- Adaptasyon: Doğal seçilimin alt dallarından biridir. Değişen çevre koşullarına uyum sağlama olarak tanımlanabilir.
- Birlikte evrim: Diğer adıyla ko-evrim, canlıların mutualist bir ilişkiyle birlikte evrilmesidir. Örnek olarak çiçekler ve arılar verilebilir. Arılar çiçeklerin nektarlarını içerken üstlerine yapışan polenlerle çiçeklerin tozlaşmasını sağlar.
Evrim hakkında doğru bilinen yanlışlar nelerdir?
Şimdi ise bilinen yanlışlardan kısaca bahsetmek istiyorum.
- Evrim gözlenebilir bir şey değil…
Evrimin en gözle görülebilir kanıtları fosillerdir. Bunun dışında çevre şartlarının değişmesiyle beraber mikro evrim sürekli olarak devam etmektedir. Lenski deneyi ile de laboratuvarlarda E.coli’lerin evrimi gözlenmiştir.
- İnsanlar maymunlardan geliyorsa neden şimdiki maymunlar insan olmuyor…
Öncelikle bu cümlede var olan hatayı düzeltmek gerekir. İnsanlar maymunlardan gelmez, insanlar ve maymunlar ortak atadan gelen primatlardır. Bunu en güzel anlatacak olan görsel de Darwin’in kitabı Türlerin Kökeni’nin tek görseli olan evrim ağacıdır.
- İnsan evriminin kanıtı yoktur…
Öncelikle fosiller ve moleküler kanıtlarla insanların evrimleştiği ve hala daha devam ettiği bilinmektedir. Bunun en kolay örneklerinden biri ise 20 yaş dişleridir, çevrenizdeki insanlara sorduğunuzda bir kısmı sorunsuz şekilde 20’liklere sahipken bir kısmında 20’likler çenesinin küçük olmasından dolayı ameliyatla dişlerini aldırmak zorundadır bir diğer kısmın ise hiç 20’likleri çıkmamıştır.
- Evrim teorisi inanılacak bir şey midir?
Evrim teorisi karşıtları çoğunlukla evrimin kanıtlanmadığını ve kanıtlayacak bir şey olmadığını söyler. Aslında bu çok yanlıştır. Çünkü evrimin var olduğunu kanıtlayacak birçok şey vardır. Fosiller ve moleküler araştırmalar bilimsel olarak en büyük kanıtlardır. İnansanız da inanmasın da evrim bir gerçektir, inanılacak bir şey değildir.
Kaynaklar:
1-) Futuyma, D. J., Kence, A., & Bozcuk, A. N. (2008). Evrim. Palme Yayıncılık.
2-) Mayr, E. (2016). Evrim nedir. Say Yayınları, İstanbul.
