Eşcinsel gen tahmini yaptığını iddia eden genetik testler hakkında eleştiriler sürüyor.
Milyonlarca insan, genetik testler yaptırmak için şirketlere başvurarak DNA’sını analiz ettiriyor. Broad Institute’den evrimsel biyolog Dr. Joseph Vitti, bir arkadaşının kendisine attığı maildeki linke tıklayarak genetik testlerin üzerine gitmeye başladı. Dr. Vitti, genetik verilere dayanarak bir kişinin “eşcinsel geni” taşıyıp taşımadığını tahmin ettiğini ilere süren “How Gay Are You?” adlı bir uygulamayı kurcalayarak konuyu araştırmaya başladı. (Uygulamanın geliştiricisi Uganda, Kampala’da yaşayan ABD’li girişimci Joel Bellenson.)
Ağustos’ta Science’da yayımlanan bir çalışma genlerin insanların cinsel tercihlerini tahmin edemediği sonucuna varmıştı. Vitti, uygulamanın yanıltıcı olduğunu düşünerek, “Tüm dünyada savunmasız eşcinsel insanlar var ve bu uygulama onlara zarar veriyor” diyor. Vitti, 11 Ekim’de testi piyasadan kaldırmak için çevrimiçi bir imza kampanyası başlattı. İki hafta içinde, bin 660’dan fazla kişi imzaladı.
ABD’nin Georgia eyaletine bağlı Atlanta’da bulunan Sibley Heart Center Cardiology‘den Erin Demo, eşcinsel geni gibi ölçümler yaptığını iddia eden testleri eleştirerek, “Bu testler genetiğin vahşi batısı. Devam ettikçe işler daha da zorlaşacak.” şeklinde konuştu.
Bellenson cephesinde ise eleştirilere karşı, testinin insanları tehlikeye sokabileceği fikrinin “saçma bir senaryo” olduğunu düşünüyor.
“Eşcinsel gen” testi damgalanmanın önünü açabilir
Araştırmacılar, genetik varyasyonlar ve hastalıklar, davranışlar veya diğer özellikler arasındaki ilişkileri araştırarak yüz binlerce genomun istatistiksel analizlerini yaptı. Herkes bu tür çalışmalarla tanımlanan varyasyonları ölçebilir, uyarıları ve ince ayrıntıları çıkartabilir ve çevrimiçi olarak basit bir genetik tanımlama aracı geliştirerek pazarlayabilir. Bilim insanları bu basit araçların kaygıya, gereksiz tıbbi harcamalara, damgalanmaya neden olabileceği gibi, bireylere ve toplumlara zarar verebileceğini ifade ediyor.
Ekim ayı başlarında Bellenson, genetik testler için çevrimiçi bir pazar yeri olan GenePlaza‘yı açtığını duyurdu. 5.50 ABD Doları karşılığında bir kişi genetik verilerini yükleyebilir ve uygulama eşcinsel eğilimi ölçebilir. Tıpkı 23andMe gibi DNA dizileme şirketlerinin tedarik ettiği gibi bir uygulama.
Science çalışmasının arkasındaki araştırmacılar, Bellenson’un uygulamasının yanlış durumlara yol açtığını aktarıyor. Broad Institute’den genetikçi Benjamin Neale, testin bilime dayalı, gerçekçi olmadığını söylüyor. Neale ve meslektaşları, yaklaşık 475 bin kişinin DNA’sını inceledi ve aynı cinsiyetten biriyle en az bir kez seks yaptığını söyleyen insanlarla gevşek bir şekilde ilişkili birçok genetik varyasyon buldu. Ancak varyantların hiçbiri yaygın değildi ve araştırmacılar bir kişinin cinsel eğilimini bulamazdı.
Test sonuçları cinsel eğilim kanıtı olarak kullanılarak cezalara sebep olabilir
Dr. Vitti, uygulamanın kötüye kullanılma olasılığından endişe ediyor. Vitti, Bellenson’un da yaşadığı ülke Uganda gibi kimi ülkelerde eşcinsellerin hapisle cezalandırıldığını hatırlatıyor. Vitti, -uygulamanın bilimsel kusurlarından bağımsız olarak- örneğin Ugandalı yetkililerin bir kişinin test sonuçlarına dayanarak cinsel tercihinin kanıtı olarak kullanabileceğinden endişeleniyor. Keza eşcinselliğin suç olmadığı yerlerde bile, LGBT + insanlar genellikle ayrımcılık ve tacizle karşı karşıya kalıyor.
California Eyalet Üniversitesi’nden evrimsel ekolog Jeremy Yoder, Twitter’da, cinsel yönelim için iddia edilen testlerin, eşcinsel karşıtı hükümetlerin olduğu ülkelerde veya eşcinsellere yönelik şiddetin yaygın olduğu yerlerde yaşayan eşcinseller için çok ciddi bir tehlike olduğunu belirtti. Bellenson ise, hükümetlerin test sonuçları yerine insanların sosyal medya hesaplarına bakarak cinsel tercihlerinin keşfedilebileceği çok daha basit yollarının olduğunu söylüyor.
24 Ekim’de GenePlaza kurucu ortağı Alain Coletta, uygulamayı platformundan kaldırdı. Coletta ve Bellenson, uygulamayı kullanıma sunarak kimseye zarar vermek istemediklerini söyledi.
İdeal eşten soy bağına kadar birçok genetik test piyasada
Ağustos ayında yayımlanan bir araştırmada, kullanıcıların yüzde 62’ye varan oranda genetik verilerini küçük bir ücret karşılığında üçüncü taraf web sitelerine yüklediği tespit edildi. Örneğin GenePlaza, zeka, nevrotiklik ve lezzet algısını değerlendirmeyi amaçlayan genetik testleri kullanıma sundu. Diğer web siteleri, bir kişinin soyunu, hastalık riskini, ideal eşini, esrar düşkünlüğünü, beslenme ihtiyaçlarını, uyku alışkanlıklarını ve daha fazlasını keşfetmek için DNA verileri istiyor.
Bilim insanları bu tür uygulamaların, yararlarının zarar verme potansiyelinden ağır basıp basmadığının değerlendirilmesi gerektiğini savunuyor. Washington Üniversitesi’nden Sarah Nelson, bilim insanlarının halka genetik testlerin bilimsel doğruluğunu anlatmaya çalışmasına karşın şirketlerin bilimi istedikleri gibi kullandığını düşünüyor. Nelson, DNA testlerinin çoğalacağını tahmin ediyor, çünkü, kısıtlamalar yetersiz.
Kaynak;