Çin’de, 26 Kasım 2018 sabahı He Jiankui isimli bilim insanı, bir kabusa uyanmak üzereydi. Haberler, iki yıl boyunca genetiği düzenlenen ilk bebekleri geliştirmesi için sürdürdüğü gizli planları sızdırmıştı. Bebekler bir ay önce doğmuştu ve Jiankui, “HIV Direnci için Genom Düzenlemesinden Sonra İkizlerin Doğuşu” başlıklı bilimsel bir makale hazırladı. Şimdi, hiçbir dergide yayımlanmayan o makaleye ilişkin ilk kez alıntılar yapıldı.
Çinli bilim insanı He Jiankui, 2018 yılında yaptığı bir çalışmayla CRISPR teknolojisini kullanarak ikiz bebeklerin genetiğini embriyo iken değiştirdi. Nana ve Lulu isimli kız bebeklerin 2018 Ekim ayında dünyaya geldiği biliniyor. Jiankui, çalışmayı HIV virüsüne karşı bağışıklılık kazandırmak amacıyla yaptığını ileri sürmüştü. İkizlerin, HIV virüsüne karşı dirençli olup olmadığı henüz bilinmiyor. Ancak Massachusetts Teknoloji Enstitüsü‘nün dergisinde (MIT Technology Review) bir grup bilim insanı tarafından yayımlanan makaleye göre, Jiankui’nin çalışması istenmeyen mutasyonlara sebep olmuş olabilir. Ayrıca makaleyi yazan bilim insanları, Jiankui’nin etik değerleri görmezden geldiğini de vurguladı.
Jiankui’nin ikizlerin oluşumunu anlatan makalesi, Nature ve JAMA (Amerikan Tabipler Birliği Dergisi) gibi küresel çaplı dergiler tarafından kabul edilmiş fakat hiçbir dergide yayımlanmamıştı.
Her ne kadar CRISPR bebeklerine verilen tepki aşırı derecede olumsuz olsa da, CRISPR teknolojisinin geleceği hızla ilerliyor. Genom düzenleme teknikleri hızla yayılıyor ve gelişiyor. Bazı araştırmacılar, hastalıkları önleme ya da kalıtsallığı geliştirme şansı elde etmek için gen düzenleme teknolojilerini kullanmada istekli olduklarını belirtiyor.
CRISPR bebeklerin mimarı kayıp
He Jiankui’nin nerede olduğu ise bilinmiyor. Jiankui’nin babası, yeni yıl için memleketine gelmediğini söyledi. Jiankui, çalıştığı Şenzen Bilim ve Teknoloji Üniversitesi’nden atılmıştı. Son bilgilere göre, geçtiğimiz aylarda Çinli yetkililer Jiankui’nin laboratuvarı ve verilerine el koymuş; 10 kişilik ekibi de dağılmıştı.
MIT’nin dergisinde ne denildi?
MIT Teknoloji Dergisi, CRISPR bebeklerin oluşturulmasıyla ilgili Jiankui’nin yayımlanmamış makalesinden alıntılar yaptı. He Jiankui’nin etik ve bilimsel normları uygulamadığı açıklandı.
İkizler, Lulu ve Nana CRISPR adlı gen düzenleme tekniğiyle genetiği değiştirilen embriyolardan gelişmişti. He Jiankui, ikizlerde, CRISPR tekniğini kullanarak viral bağışıklığı güçsüzleştiren CCR5 adlı geni devre dışı bıraktığını açıklamıştı. Ancak MIT Technology Review‘deki makaleye göre, Jiankui ve ekibi aslında CCR5 varyantını üretemedi; Jiankui doğru geni hedef almasına rağmen Delta 32 varyasyonunu kopyalayamadı. Makalede, bunun yerine etkileri belirsiz olan yeni düzenlemeler yapıldığı belirtildi.
Makale yazarlarından California Üniversitesi’nden genom düzenleyici Fyodor Urnov, Jiankui’nin yalan söylediğini ifade ederek, “Mevcut CCR5 varyantını yeniden ürettikleri iddiasıyla gerçek verilerin bariz bir şekilde yanlış beyan edilmesi sadece bir terim ile tanımlanabilir; kasıtlı bir yalan. Çalışma, ekibin bunun yerine yaygın CCR5 varyantını çoğaltmada başarısız olduğunu gösteriyor.” dedi.
Öte yandan Pennsylvania Üniversitesi’nde gen düzenleme uzmanı Kiran Musunuru, Jiankui’nin makalesinin halka açık hale getirilmesini istiyor.
Kaynak;
