Bundan 56 yıl önce (19 Ağustos 1960) tüm dünyada sansasyon etkisi yaratan bir olay oldu: Sovyet köpekleri Belka ve Strelka uzaya fırlatıldı ve sağ olarak geri döndüler.
Bu uzay uçuşu hakkında profesör Adilya Ravgatovna Kotovskaya*’nın bildiğinden daha fazlasını kimse bilemez. Profesör Adilya Hanım halen Tıbbi Biyolojik Sorunlar Enstitüsü Laboratuvarını yönetmekte olup her gün işine gitmeye devam etmektedir.
Soru: Adilya Ravgatovna, neden özellikle sokak köpekleri insanlara uzay yolunu açtılar?
Adilya Kotovskaya: Bunun üç sebebi vardı. Birincisi bizim için sokak köpekleri çok uygundu çünkü, onların hem soğuk hem açlık gibi birçok sıkıntıları olur. Bundan dolayı tabiatın her türlü ortam şartlarına alışık hayvanlardır. İkincisi sokak köpekleri sahibi olan kişiye çok daha fazla sadıktır ve harika eğitim alırlar. Üçüncüsü ise köpeklerin fizyolojisi İvan Petroviç Pavlov’un ( Rus fizyolog, psikolog ve hekim. Fizyoloji ve psikoloji alanındaki çalışmaları ve psikofizyoloji ve deneysel psikoloji alanlarını derinden etkilemiş bir bilim adamı) zamanından beri iyi araştırılmıştı.
Soru: Neden uzay yörüngesine sadece ‘dişi’ köpekler gönderildi?
A.K.: Çünkü erkek köpekler idrarlarını yaparken bir bacağını kaldırması gerekiyor, dişi köpekler ise oturarak yapıyor, bundan dolayı Fosseptik cihazını dişi köpeklere adapte etmek daha kolay. Biz ilk köpekleri jeofizik roketler ile fırlatılırken erkek köpeklerde vardı. Bu sebepten dolayı uçuşlar uzun süreli değildi: roket yukarı doğru 100 km’den 500 km’ye kadar yükseliyordu, zaman olarak en fazla 4 dakika sürüyordu.
Soru: Neden köpekler çift halinde uçuyordu?
A.K.: Çünkü onlar uçuş sırasında birbirlerini görüyorlardı. Yalnız olmamak onları daha rahat ve konforlu hissettiriyordu.
Soru: Siz köpekleri gerçekten sokaktan mı alıyordunuz?
A.K.: Evet. Biz özel hizmet servisine teknik ödevler veriyorduk, yaşı: 3-4 yaş ,kilo: 5 kg’a kadar, omuz yüksekliği: 35 cm olacak köpekler seçiyorlardı. Bizim vivaryumda eğittiğimiz düzinelerce sokak köpeği vardı. Onlar bize şehrin veterineri tarafından belli kontrollerden geçtikten sonra geliyordu. Ancak sokak köpekleri kemik yemeğe alışmıştı. Fakat yörüngede jöle yemeyi denemeleri gerekiyordu. Bizde tadı etli jöleye benzer bir madde yaptık. Binamızda bu madde yapılırken çok iştah açıcı kokusu yayılırdı. Köpeklerin çok hoşuna gitti. Etli jöleli maddeli küvetler köpeklerin yattığı yerin tam altına monte edildi. Sinyal verildiğinde konteynerler hareket ettirildi –itilirdi. Köpekler yemeklerini yedikten sonra kaldırılırdı. Bir sonraki sinyale kadar böyleydi. bu sayede onları alıştırmayı başardık.
Soru: Köpeklere tarihi isimlerini kim verdi?
A.K.: Bizde Seva Georgiyevskiy isminde genç araştırmacı görevlisi vardı. O köpeklerin getirilmesiyle ilgilenirdi ve kendisi köpeklere isim verirdi. Örneğin Markiza adında köpek vardı, ona bakınca ‘tam da adı gibiydi’. Belka ve Strelka’nın isimleri önce Kaplya ve Vilna idi. Fakat onların uzaya uçma zamanı geldiğinde daha saygın bir isimleri olması gerektiğine karar verdik. Sonuçta tüm dünyaya ünlü olacaklardı.
Soru: Personel deney köpeklerinin ölümünü üzüntü ve endişe ile mi karşılıyordu?
A.K.: Herkese göre farklıydı. Benim için ise gelecekte insanın uzaya uçmasını öngörmek önemliydi. Bunun için eğitim gerekliydi ve bunun için bir şeylerden feda edilmesi gerekirdi. Fakat Layka’nın uçuşundan önce bende ağladım. Herkes önceden onun öleceğini biliyordu ve Layka’dan özür diliyordu. O zamanki teknoloji uzaydan geri dönmesine izin vermedi. Burada uçuş yörüngesi değişti ve elips şeklini aldı, roket planlandığından daha fazla güneşe yakındı. Orada aşırı ısınma oldu ve Layka 7 gün uçması gerektiğine rağmen bir gün içinde öldü. Sonra roket yörüngeden dışarı gitti ve atmosferde yandı. Layka harika bir köpekti. Aynı zamanda uzaya giden ilk canlı olma özelliğini taşıyan O’dur. Layka bize uzayda sadece dakikalar ve saatler değil hatta günler ve daha fazla da yaşanılabileceğini ispatladı.
Soru: Peki Belka ve Strelka nasıl aklımızda kaldı?
A.K.: Onlar 27 saat uçtular ve Dünyanın etrafında 17 kez döndüler. Bu insanın uzaya uçmasından önceki son uçuştu. Bu nedenle hemen hemen her şey titizlikle takip ediliyordu. İlk kez uzaydan TV görüntüsü geldi. Bu zamanlarda yoğun bir şekilde astronot seçmeleri üzerine çalışmalarımı yapıyordum. Köpeklerin fırlatılma anında yanlarında değildim. Onları ancak uçuştan sonra vivaryuma getirdikleri zaman görebildim. Ve sonra onların şöhretli dönemi başladı! Kısa bir zaman sonra Strelka üç ‘dişi’ ve üç ‘erkek’ yavruladı, onları televizyonda gösterdiler. Bu sevimli yavruların arasında tamamen bembeyaz olan Puşok isimli yavru köpek vardı. Bu yavru ABD Cumhurbaşkanının eşi Jackie Kennedy’nin çok hoşuna gitmişti. Astronot kızımızın ‘oğlunu’ ona hediye etmeye karar verdiler. ABD Büyükelçiliği’nden kalabalık heyet gelerek tamamen gizlilik şartları altında sevimli yavru Puşok’un belgeleri topladı. Aşıları da yapılan Puşok daha sonra polis arabaları (GAİ) ile Amerikan Büyükelçiliği’ne taşıdılar. Vay canına, bu inanılmazdı! Sanki dünyaca ünlü bir prensesi taşıyorlarmış gibi görünüyordu. Umarım bu yavru annesi gibi üretkendir, doğurgandır. Şimdi Amerika’da bizim de ayak izlerimiz var.
Soru: Dünyaca ünlü olmayan dört ayaklı astronotların kaderleri nasıl değişti?
A.K.: Köpekler önce muayene ediliyordu, sonra eğer ikinci uçuşu başamadıklarında yetkililer onları sahipleniyordu. Veyahut köpekler iyi bir gözetim altında son günlerine kadar vivaryumda kalıyorlardı. Sonra beklenmedik bir olay gerçekleşti. Kaybolan Bobik adlı köpeğin yedeği olan köpekler, 3 Eylül 1951 yılında R-1B numaralı uçuştaki Neputevıy ve Rojok adlı köpekler için planlanan uçuştan hemen önce Rojok nedeni belli olmayan bir sebeple ortadan kayboldu. Vivaryumdan yeni bir köpeğin getirilmesi için zaman yoktu. Araştırmacıların aklına kaybolan Rojok’un ölçülerine uygun bir köpeğin yanımızdaki yemekhanenin yanından yakalanarak hazırlanmamış köpeği gönderme fikri geldi. Sokak köpeğini besledik ve yıkadık. Baş tasarımcımız Sergey Korolyev’e ( Sovyet roket mühendisi, Sovyet uzay araçlarının baş tasarımcısı) şimdilik bu olayı bildirmeme kararı aldık. Neputyovıy ve onun yol arkadaşı uçuşu çok güzel atlattılar. Yere iniş yapıldıktan sonra Sergey Korolyev değişimin farkına vardı. Bu olayı açıkladıktan sonra çok yakında isteyen herkesin Sovyet roketlerinde uçacağı güvencesini verdi. Beklenmeyen uzay yolcumuza ‘yedek araştırma köpeği Bobik’ anlamına gelen ZİB adını verdiler. Ancak bilim adamı Korolyev yönetime verdiği raporda kısaltmanın açıklamasını ise hazırlanmamış yedek araştırmacı olarak yorumladı. Gerçekler ve rakamlar Arama kurtarma ekibinde olan köpeklerin uçuşa hazırlanmasında görevli, yardımcı araştırma görevlisi V.Georgiyevskiy de vardı. O şöyle anlatıyor:
– İniş aracı açıldığında Belka ve Strelka beni tanıdılar ve beni yalamaya başladılar. Onların durumları bazı eğitimlere kıyasla çok daha iyiydi. Burunları ıslaktı, ellerimi yalayan dilleri ise pembeydi. Ben sakinleştikten sonra onları bozkırda dolaşmaları için çıkardım. Köpekler helikoptere çağrıldıkları zaman istekle koştular.
22 şubat 1966 yılında uzun vadeli insanlı uzay uçuşu hazırlıkları aşamasında Kosmos-110 uzay aracı ile yörüngeye Veterok ve Ugolyok isimli köpekler gönderildi. Onların uçuşu 23 gün sürdü, bu ise bu güne kadar köpekler için bir rekordu. Veterok ve Ugolyok son derece bitkin, derileri yaralı ve tüyleri yıpranmış bir şekilde döndüler. Bu astronomi tarihinde son ‘köpekli’ uçuş oldu. Sovyet jeofizik roketlerle ( uçuşun yüksekliği 100 km ile 500 km) köpekleri 29 kere uçurdular ( her zaman çiftler halinde gönderildi) . 15 tane köpek hayatını kaybetti. Otvajnaya isimli sokak köpeği tam 5 kez roketle uçtu. Köpekler yörüngeye 8 kez ( 5 kere çift halinde) uçtu ve 5 köpek hayatını kaybetti.
*Prof.Dr.Kotovskaya Adilya Ravgatovna – Fizyoloji Laboratuvarı Başkanı (Rusya Bilim Akademisi Biyomedikal Sorunlar Enstitüsü- Moskova)
Kaynakça: Любимые дворняжки СССР
Metnin orijinal adı: Любимые дворняжки СССР
Metin yazarı: Sergey Emelyanov
Rusya Gazetesi ( Rossiyskaya Gazeta) –Hafta No:6750 (179)
Yayınlanma tarihi: 13.08.2015
İlk olarak EKOG.org’da yayınlanmıştır.
Yazının orijinaline buradan ulaşabilirsiniz.
Ekog paylaşımlarını takip etmek için Instagram‘dan takip edebilirsiniz.