Evcilleşme öncesi (pre-domestic) atlarla ilgili 2011 yılında yayımlanan bir çalışmayı kaleme aldık.
Uluslararası bir araştırma ekibi, tarih öncesi mağara resimlerinde tasvir edilen atların gerçekçiliğine ışık tutmak için geçmiş DNA verilerini kullandı. Stanford ve York üniversitelerinden araştırmacılar, Paleolitik mağara resimlerinde görülen tüm renk çeşitlerinin -kendine özgü leopar desen de dahil-, evcilleşme öncesi at popülasyonlarında var olduğunu ve çizerlerin kendi doğal ortamlarını yansıttığına dair argümana ağırlık verdiğini tespit etti.
Amerika Birleşik Devletleri Ulusal Bilimler Akademisi Dergisi‘nde (PNAS) yayımlanan çalışma, aynı zamanda, evcilleşme öncesi atlarda beyaz benekli fenotipleri gösteren ilk araştırma konumunda. Önceki antik DNA çalışmaları, sadece koyu ve siyah atları göstermiştir.
Mağara tasvirleri soyut mu gerçekçi mi tartışmaları
Arkeologlar, Paleolitik dönemden kalma sanat eserlerinin, özellikle mağara resimlerinin, doğal çevrenin yansımaları olup olmadığı veya daha derin soyut veya sembolik anlamları olup olmadığını tartışıyor. Bu, özellikle 25 bin yıl öncesine dayanan ve beyaz atları koyu lekelerle açıkça gösteren “Pech-Merle Benekli Atları” mağara resmi için geçerli bir tartışma. Benekli atların desenleri, modern atlarda ‘leopar’ olarak bilinen bir desene benzemekte. Bununla birlikte, bazı tarihçiler genellikle benekli örneklerin sembolik veya soyut olduğunu öne sürmüştür.
İngiltere, Almanya, ABD, İspanya, Rusya ve Meksika’dan araştırmacılar, 35 bin yıl öncesine kadar uzanan Sibirya, Doğu ve Batı Avrupa ve İber Yarımadası’nda bulunan 31 atta dokuz deri rengini genotipledi ve analiz etti. Çalışma, 15 yerden toplanan kemik ve diş örneklerinin analizini içeriyordu.
Ekip, Batı ve Doğu Avrupa’dan dört Buzul Çağı ve iki Bakır Çağı örneğinin leopar desenleriyle ilgili bir gen paylaştığını buldu. 18 atın koyu renk, 7 atın siyah ve 6 atın leopar benekli derisi bulunuyor. Çalışma, şimdiye kadar vahşi, evcilleşme öncesi atlarda keşfedilen tek benekli fenotipi temsil ediyor. Sırasıyla Batı ve Doğu Avrupa’dan dört Buzul Çağı ve iki Bakır Çağı örneğinde leopar deseni tespit edildi. Buna karşılık, bu fenotip evcilleşme öncesi Sibirya atlarında bulunamadı. Bu, mağara resimlerinde ayırt edilebilen tüm renk fenotiplerinin (doru, siyah ve benekli), evcilleşme öncesi at popülasyonlarında olduğunu gösteriyor.
Pleistosen’den gelen Batı Avrupa atlarının 10’undan dördünün leopar deseni fenotipini belirten bir genotip olması, bu fenotipin bu dönemde Batı Avrupa’da nadir görülmediğini gösterir. Bununla birlikte, doru evcilleşme öncesi zamanlarda en yaygın renk fenotipi olmuş gibi görünüyor. Aynı zamanda Paeolitik dönemdeki en yaygın renkli fenotiptir.
Ekip benekli at tasvirinin gerçeği yansıttığını düşünüyor
Profesör Michi Hofreiter, “Bulgularımız, en azından vahşi atlar için, benekli atların dikkat çekici tasvirleri de dahil olmak üzere Paleolitik mağara resimlerinin, hayvanların gerçek yaşam görünümüyle yakından ilişkili olduğunu göstermektedir.” dedi.
Hofreiter açıklamalarının devamında, “Daha önceki DNA çalışmaları koyu ve siyah atlar için kanıtlar geliştirse de çalışmamız, leopar benekli fenotipinin antik atlarda zaten var olduğunu ve yaklaşık 25 bin yıl önce insan çağdaşları tarafından doğru bir şekilde tasvir edildiğini göstermiştir.” şeklinde konuştu.
Dr. Melanie Pruvost‘un yorumu ise, “Antik hayvanların görünümüne erişmek için genetik araçlara yeni başlıyoruz ve hala genetik sürecin henüz tanımlamadığı birçok soru işareti ve fenotip var. Ancak, bu tür bir çalışmanın geçmiş hakkındaki bilgilerimizi büyük ölçüde geliştireceğini görüyoruz. Avrupa’da Pleistosen döneminde leopar benekli atların bulunduğunu bilmek, arkeologların mağara sanatlarını yorumlamaları için yeni argümanlar ya da öngörüler sağlamaktadır.” şeklinde oldu.
Profesör Terry O’Connor açıklamalara ek yaptı: “Paleolitik dönemden kalma hayvanların temsilleri, binlerce yıl önce insanların karşılaştığı fiziksel çevreye ilk elden içgörü sağlama potansiyeline sahip. Ancak, arkasındaki motivasyon ve bu nedenle bu betimlemelerde gerçekçilik derecesi çok tartışılmaktadır. Özellikle Pech-Merle’deki atların tasviri çok fazla tartışmaya neden oldu. Çünkü birçok araştırmacı Paleolitik dönem atları için olası olmayan bir lekeli deri fenotipi olduğunu düşünmüştür.”
Dr. Monika Reissmann da bir açıklama yaparak, günümüzdeki leopar desenli atlardan örnek verdi: “Bu fenotip Barok Çağ’da büyük rağbet görüyordu. Ancak sonraki yüzyıllarda leopar deseni fenotipinin modası geçmiş ve nadir görünür olmuştur. Günümüzde leopar deseni, Knabstrupper, Appaloosa ve Noriker gibi birçok at ırkında popüler bir fenotiptir.”
Her ne kadar hayvanların mağara sanatındaki doğal tasvirlerinin sınırlı bir fenomen olduğu sonucuna varılsa da, örneklerin yüzde 80’inden fazlası belirtilen bölgelerin ikisinde (Fransa’da Ariège ile Périgord ve İspanya’da Cantabria kıyıları) bulunuyor. (Şekil 1’i inceleyiniz.)
At çizimlerinin bulunduğu yerler;
Atların çizim ve renkleri;
Kaynaklar;
